واژه "پرچم" واژه‌ای فارسی است که همان "پرچم" یا "پرچمنده" معنی می‌دهد و از "پر" (گونه قدیمی‌تر "بر" به معنی "جلو" و یا به معنی "روی"، "بالای") و فعل "چمیدن" به معنی "پیچ و خم خوردن" تشکیل شده ‌است.

در لغتنامه دهخدا جزو واژه‌های غیرفارسی دسته ‌بندی نشده ‌است و بعضی گفته‌اند این واژه ریشه خارجی دارد، اما شواهدی در این باره در دست نیست.  این واژه در آغاز به معنی دیگری بوده اما بعدها در پارسی ایران جای واژه ترکی "بیرق" را گرفته ‌است:

این واژه با مرور زمان، به حکم اطلاق جزو بر کل، بر خود بیرق یا درفش نیز اطلاق شده و نخستین فرهنگستان ایران کاربرد آن را به همین معنی و به جای علم و بیرق تایید کرده‌است.

در گذشته به پرچم یا بیرقی که در جنگ‌ها استفاده می‌شده "درفش" می‌گفتند که آن هم از فعل "دِرَفشیدن" یا "دِرُوْشیدن" در گویش‌ها به معنی "نوعی لرزیدن" است. از دیگر واژه‌های بیگانه برای این واژه در زبان فارسی "عَلَم" می‌باشد.

پیشینه استفاده از پرچم در بین قبائل، چه در جنگ و چه در صلح، به روزگار باستان باز می‌گردد. آنگونه که از منابع تاریخی بر می‌آید، تمدن‌های گوناگون،شرق و غرب از آن بهره می‌جسته‌اند هر چند به طور دقیق مشخص نیست که نخستین بار استفاده از آن توسط چه کسی و در چه زمانی بوده است.

پرچم، به دلیل اینکه نماد همبستگی لشکر بوده، یکی از اهداف دشمن برای از بین بردن پرچم ‌دار و به زمین انداختن پرچم برای تضعیف روحیه جنگاوری لشکر مقابل به شمار می‌رفته‌است. در بسیاری از جنگ‌ها یکی از منصب‌های مهم، "پرچم‌ داری" بوده، چرا که پرچم نشانی از همبستگی در عمل و اتحاد در شعار بوده؛ به گونه‌ای که هر گاه پرچم از دست پرچم‌دار می‌افتاده، نوعی شکست و از هم گسیختگی برای لشکر به‌شمار می‌آمده ‌است.

پرچم هر کشوری نماد اعتقادات و باورهای ملت آن کشور است. پس از انقلاب اسلامی ایران و به دستور امام خمینی (ره)  تصمیم بر آن شد تا نمادهای طاغوتی برچیده شده و نمادهای اسلامی و شیعی جایگزین آن شود و یکی از مهم‌ترین تغییرات در همین راستا در پرچم کشور صورت گرفت.

امام خمینی (ره) در 10 اسفند سال 57 خواستار تغییر نشان کشور یعنی شیر و خورشید شدند و اعلام کردند: "ما یک مملکت محمدی ایجاد می‌کنیم. بیرق ایران نباید بیرق شاهنشاهی باشد، آرم‌های ایران نباید آرم‌های شاهنشاهی باشد، باید آرم‌های اسلامی باشد. از همه وزارتخانه‌ها، از همه ادارات، باید این شیر و خورشید منحوس قطع بشود، علم اسلام باید باشد. آثار طاغوت باید برود. اینها آثار طاغوت است؛ این تاج آثار طاغوت است؛ آثار اسلام باید باشد." (صحیفه امام، ج 6، ص 275)

پس از آن با فراخوان سراسری دولت وقت طراحی نشان جدید آغاز می‌شود و طرح‌های بسیاری به دفتر نخست‌وزیری می‌رود و آرم کنونی جمهوری اسلامی با طراحی "حمید ندیمی" مورد قبول می‌افتد و در 20 اردیبهشت 1359 ؛ آرم نهایی جمهوری اسلامی ایران توسط حضرت امام خمینی (ره) به تصویب می رسد.

رنگ‌های سبز و سفید و سرخ، علامت مخصوص جمهوری اسلامی و شعار الله اکبر همگی از ارگانی هستند که در قانون اساسی برای پرچم ایران در نظر گرفته شده‌اند شعار الله اکبر نیز 11 بار در رنگ سرخ و 11 بار در رنگ سبز یعنی 22 بار تکرار می‌شود و این اشاره‌ای است به بیست و دوم بهمن 57.سید مصطفی میرزاباقری